تریاک عصاره خشک شده گل خشخاش است که با تیغ کشیدن به دور کاسبرگ گل به دست می آید . تریاک از ترکیبات مختلف و گوناگونی متشکل شده که بالغ بر 25 آلکالوئید آن تاکنون شناسائی شده است . عمل کرد این آلکالوئید ها و اثرات آن در بدن همانند کار هورمون های طبیعی ضد درد مانند اندروفین ها و انکفالین ها می باشد . در اوایل دهه 1970 دانشمندان متوجه شدند که مواد اپیوییدی به گیرنده هایی در مغز متصل شده و اثرات خود را بروز می دهند که هورمون های ضد درد طبیعی نیز با همان گیرنده ها ترکیب می شوند و از طریق تاثیر سلسله اعصاب مرکزی موجب تخفیف احساس درد و سر خوشی می گردند . هزاران سال است که برای تسکین درد از این مواد استفاده می شود و این امر همیشه موجب سو مصرف از این گیاه جادوئی و ترکیبات آن از زمان پی بردن بشر به اثرات آن شده است
کشت خشخاش نخستین بار ۳۴۰۰ سال پیش از میلاد در جنوب میان‌رودان صورت گرفت.سومری‌ها آن را گیاه لذت می‌نامیدند، هنر کشت خشخاش بعدها به آشوریان و سپس به بابلیها منتقل شد و از آن جا به مصر راه یافت. در سدهٔ ۱۳ پیش از میلاد دوران طلایی تریاک با کشت گسترده آن در تبس پایتخت مصر آغاز شد، بازرگانان تریاک را از مصر به کارتاژ، یونانواروپا می‌بردند. پس از آن کشت خشخاش در قبرس پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشت و تریاک که یکی از مهمترین داروهای یونان در آن هنگام شمرده می‌شد از طریق حمله اسکندربه ایران و هند راه یافت. تریاک در قرن چهارم میلادی به چین هم رسید، اما فقط پس از پایانسده‌های میانه و آغاز سفرهای دریایی دولت‌های اروپایی بود که آنان تجارت پرسود تریاک را دریافتند.
اولین ترکیب دارویی تریاک در قرن 16 میلادی به دست آمد و آن را به نام کاشف سوئیسی اش نامیدند که دکتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr. Paracelsus)
یک پزشک انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) که افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م. داروی جدیدی را با تریاک تهیه کرد.
در قرن نوزدهم م. بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، کدئین و... ) کشف گردید.
گیـــــاه خشخاش از ناحیــــــه آسیای صغیر به یونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــی منــــابع آمــــده است که در اروپـــــا مجـــــارها اولین ملتی هستند که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این کشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند. ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که احتمالا 600 سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می کند که در باغهای شهر روم کشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاک سخن گفته اند، می توان گفت که حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد.
گیاه خشخاش
بقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده می کرده اند.
از نوشته های پاپیروس بر می آید که مصری ها از زمانهای قدیم (اپیوم) استعمال می کرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است که در آنجا خشخاش نیز می کاشتند.
در ژاپن تا قرن پانزدهم میلادی گیاه خشخاش کشت نشده بود، در دایره المعارف بریتانیکا آمده که تریاک در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در چنین کشت می شده و به وسیله ترکها و عربها در قرون 6 و 7 به چین برده شده و تا قرن هفدهم میلادی برای تسکین دردها و به طور محدود مورد استفاده بوده است. در قرن هیجدم م. مصرف دارویی تریاک در دنیا حدود 1700 تن بود.
تریاک خام (طبیعی) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبی، آجری و حتی به صورت پودر عرضه می گردید و در قدیم برای تسکین درد به طور مایع و جامد استفاده می شده است.
در ایران، پزشکان عالی قدری مانند شیخ الرییس ابوعلی سینا (370 – 427 ه. ق) و ابوبکر محمد بن زکریای رازی (251- 313 ه. ق) از تریاک در مواد گوناگون بیماری ها استفاده کرده اند و در اشعار شعرایی که پس از این دو دانشمند می زیسته اند، به موارد طبی تریاک اشاراتی شده است.
اگر چه خوردن تریاک در چیــــن معمول بود، ولی دود کردن و کشیدن تریاک از آمریکای شمالی به چین رسید و رایج گردید. بعضی از مــــردم تــــریاک را با توتون مخلوط می کردند، و بزودی کشیدن تریاک به حدی بین مردم گسترش یافت و عمومی شد که حتی به درباریان هم سرایت کرد و به عنوان یک مشکل بزرگ اجتماعی چین در آمد که در سال 1729 م. توسط امپراطور (یانگ چینگ، 1735 – 1723 م.) ممنوع اعلام شد.
فروش و کشیدن تریاک ممنوع گردید و موقتا به تجارت تریاک لطمه زد. با وجود این لطمه، کمپانی انگلیسی هند شرقی به کشت تریاک در ایالت بنگال هند ادامه داده و آن را در سال 1775 م. به وسیله (نارکی وارن هستینگ) که از صورت یک کارمند ساده به حکمرانی کلیه املاک انگلیس در هند رسیده بود، در انحصار خود گرفت و او این ماده را با نرخی ارزان و مقدار فراوان عرضه می کرد. کمپانی ، خود مستقیما در چین فعالیت فروش نداشت و تریاک را به بازرگانان بزرگ و خصوصی چین در ساحل تحویل می داد و بازرگانان یاد شده آن را در بازارهای چین به فروش می رساندند، و در ازای فروش تریاک، طلا و نقره و گاهی هم چای، کتان، ابریشم به نمایندگان کمپانی تحویل می دادند.
مقدار تریاکی که کمپانی یاد شده در سال 1729 م. به چین داده، 200 صندوق بود که در سال 1767 م. به 1000 و در سال 1820 م. به 10000 و از 1830 تا 1838 م . به 40000 صندوق افزایش یافت.
در ماه مارس 1839 م. امپراطور وقت، (لین چه هسو) را که مردی قاطع بود به کانتون فرستاد و او پس از گفتگوهای بی نتیجه با تجار خارجی و چینی دستور داد بیش از 20000 صندوق که حاوی حدود یک میلیون و نیم کیلو تریاک بود، مصادره شود. صندوقها را به ساحل بردند و (لین) شخصا در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی که 20 روز روشن بود.
به موازات انگلیس ها و همراه با آنها پرتغالیها و دیگر کشورهای غربی حتی ایالات متحده آمریکا از ترکیه و هند تریاک تهیه کرده و به تجارت آن در چین می پرداختند. مشکل تریاک سرانجام منجر به جنگهای تریاک در سالهای 42- 1839 م . و 60- 1856 م. شد.
در فاصله جنگ های اول و دوم، تجارت تریاک در چین از 50000 به 60000 صندوق افزایش یافت.
در ســــال 1907. (چینگ) توانست جلوی ورود تریاک را به داخل چین بگیرد و تا سال 1917 م. ورود تــریاک از هند به چین ممنوع بود ولی چینی ها خود مبادرت به کشت خشخاش در داخل کشورشان کردند.
با وجود ممنوعیت هـــای فرمانروایان چین، در اوایل جنگ جهانی اول باز هم بیش از هفتاد میلیون کیلو تریاک وارد چین شد.
گویا در سال 1937 م. حدود 4 میلیون نفر چینی به تریاک معتاد بوده اند که نامشان ثبت شده بود و در سال 1938 م (مائو) رهبر حزب کمونیست چین می شود.
در دهه های 1940 تا 1980 م مبارزه شدید علیه اعتیاد و درمانهای اساسی و گسترده برای معالجه اعتیاد در چین جریان داشته و این کشور تجربیات با ارزشی در این زمینه دارد.
هم اکنون در ناحیه یونتان در جنوب غربی چین که در مجاورت برمه، لائوس و تایلند (مثلث طلایی) قرار دارد، کشت خشخاش برای استفاده دارویی مجاز است و همین امر موجب بقای اعتیاد در این ناحیه شده و ضمنا گزارش شده تریاک از این منطقه تا حدودی به صورت غیر قانونی از بنادر چین به هنگ کنگ و غیره قاچاق می شود.
.
برخی از آلکالوئید ها و ترکیبات تریاک مثل مورفین ، کدئین ، تبائین ، بعلت اینکه سنتز شیمیائی شان گران و پر هزینه است از تریاک استخراج می شوند اما این کار بدین جهت حائز اهمیت است که با ایجاد تغییراتی در ساختمان آنها و اضافه کردن مواد شیمیائی می توان اپیوییدهائی مصنوئی را بدین روش تهیه کرد همانند هروئین که از استیله کردن مورفین به دست می آید هر چند امروزه دارو های مخدر مصنوعی و گوناگونی ساخته می شود که هیچ گونه پایه طبیعی نداشته و صرفاً در آزمایشگاه بر پایه و همانند سازی ساختمان مولکول های ترکیبات تریاک ساخته می شود مانند پتدین و متادون که به اشکال مختلف قرص ، آمپول تزریقی و شربت خوراکی وجود دارند .
درعلم پزشکی اپیوییدها را بر حسب آگونیست خالص یا نسبی و آنتاگونیست بودن آنها طبقه بندی می کنن میکنند و عبارتند از :
مرفیبن واپیویید های مشابه آن : متادون ، I aam، پرو پوکسی فن ، مپردین ، و ایبوییدهای مشابه آن : پتدین ، دیفنوکسیلات ، لوپرامید ، آلفاپرودین و دیگر اپیو ییدها مانند پنتازوسین ، بوپره نورفین ، بوتر فانل ، بی پریدین ، نالتروکسان . ....
عمده ترین مورد مصرف اپیوییدها برای کاهش درد ناشی از بیماری و جراحی است مخصوصاً دردهای شدید و حاد از هر نوع که باشد بسیار موثرند ، هرچند اثرات این ترکیبات متفاوت است و بسته به شدت درد تجویز می گردند که در این مورد مصرف mg 10مورفین برابر با mg 50 دی هیدرو کدئین وmg 600 بوپره نورفین است .
مورد دیگر مصرف این داروها استفاده در تسکین سرفه است . برای اینکار بیشتر از ترکیبات مورفین و کدئین استفاده می شود همانند شربت اکسپکتورانت کدئین و دکسترومتورفان پی که اثر ضعیف تری دارد .
از دیگر موارد استفاده می توان به درمان موقتی اسهال اشاره کرد که از داروهای مصنوعی نظیر لوپرامید و یا دیفنوکسیلات استفاده می شود که برای سو مصرف این از داروها مقداری آتروپین به آن اضافه شده است هرچند هرگز موثر واقع نشده است و عوارض شدید و وحشتناکی یه علت مصرف دیفنوکسیلات بوجود می آید عمده اش به خاطر آتروپین می باشد .
بسیاری از این داروها برای یک دوره تجویز می شوند اما با ایجاد حالت سر خوشی در فرد سو مصرف اغاز می شود و تجدید مکرر نسخه در ابتدا و مراجعه به پزشکان مختلف برای تهیه دوباره دارو ها ، دزدیده شدن دارو ها از داروخانه ها و کار خانه های دارو سازی و فروش در خیابان ها ، تهیه روزانه و مراجعه مکرر به دارو خانه ها و دسترسی آسان به این داروها از نشانه های این شیوع گسترده و مرگبار است که به علت ارزان بودن این دارو ها نسبت به مواد مخدر طبیعی هر روز در حال افزایش است .
نحوه اثر مواد شبه مصنوعی و صنائی اپیوییدی به چند عامل وابسته است :
مقدار مصرف ، شیوه مصرف ، وجود بیماری های قبلی ، مصرف همزمان با سایر مخدرها و الکل و تداخل چند نوع از این داروها ازعوامل مهم آن می باشد . مقادیر کم این داروها احساس درد را مهار می کند و همچنین خواب آلودگی ، آرامش عضلانی ، تنگ شدن مردمک چشم ، کاهش تنفس ، تعریق و تهوع بوجود می آورد ودر مقدارهای بالای مصرف خطر از کار افتادگی کبد ، تاول های چرکی ، یبوست های حاد بسیار شایع است و اغلب پس از چند سال مصرف منجر به مرگ می گردد . عمده ترین مشکل هنگامی رخ می دهد که یکی از ترکیبات همانند هروئین یا دیفنوکسیلات به همراه الکل و یا داروهای بنزو دیازپین مانند دیازپام مصرف شوند در این موارد و به علت ترکیب آنها فعالیت بخشی از مغز که عهده دار کنترل کردن تنفس است را مختل کرده و در مقادیر زیاد باعث قطع تنفس و مرگ می شود . افرادی که بدنبال آثار نشعه زا و سر خوشی این دارو ها هستند برای رسیدن به سطح نشعگی قبلی مدام مصرف خود را افزایش می دهند . که با توجه به بی اثر شدن تدریجی این داروها و پدیده تحمل نسبت به آنها دیگر اثرقبلی را ندارند و فرد مصرف دارو را قطع می کند و در شروع مجدد به همان میزان قبلی مصرف کرده که اغلب منجر به دارو زدگی یا over dose شده وبه مرگ این افراد می انجامد .
در حال حاضر سو مصرف و اعتیاد به داروهای اپیوییدی شیوع گسترده ای پیدا نموده است . از مصرف گسترده دارو های بدون نسخه نظیر دیفنو کسیلات و استامینوفن کدئین ، اکسپکتورانت کدئین ، ترامادل و بی پریدین گرفته تا انواع تقلبی بوپره نورفین ،مورفین . نورچیزک ، متادن و غیره. به تجربه در این سال ها ثابت شده است . پیامدهای مصرف این دارو و عوارض آنها بمراتب مخرب تر از مواد مخدر طبیعی نظیر تریاک است و باید با اندیشه ای نو و طرحی تازه به جنگ با این پدیده مخرب رفت .
به طور مثال بنابر آمار رسمی منتشر شده در جدول پر فروشترین داروها در ایران در سال 84 رتبه اول متعلق به قرص استامینفن کدئین و رتبه چهارم برای دیفنوکسیلات است که عمده آن سوء مصرف می باشد و متاسفانه بخش عمده ای این سوء مصرف از هنگامی شروع می شود که شخص مصرف کننده مواد مخدر برای درمان اعتیاد خود اقدام کرده و به علت عدم آشنایی درمانگر با صورت مسئله اعتیاد و برای رفع سندروم محرومیت ناشی از قطع مصرف مواد با تجویز این داروها شروع به مصرف کرده و بی توجه به این موضوع مهم هستند که تمامی این عوارض ناشی از کمبود ترشح هورمنهای طبیعی جسم می باشد و این داروها هیچ گونه تسریعی در بهبودی و راه اندازی این سیستم ایجاد نکرده و تنها درمانی حمایتی بوده و باعث بروز وضعیت بسیار وخیم تری نسبت به گذشته شده است وبیمار پس از مدتی خودسرانه دوز مصرفی را بالا برده و بعد از بعد بیماری اعتیاد و به علت مصرف همزمان چندین نوع از این داروها به همراه مواد مخدر دچار وضعیت جدید و خطرناکی می شوند که منجر به اغتشاش شعور و کاهش سطح هوشیاری ، بروز عوارض ناشناخته شده که در مواردی هرگز قادر به درمان این بیماری جدید نخواهند بود
●علائم مصرف تریاک
مهمترین علائم مصرف تریاک و مشتقات آن عبارتند از : ۱ خواب آلودگی با حضور ذهن, ۲ تسکین درد, ۳ انبساط خاطر و آرامش, ۴ احساس گنگ و مبهم به زمان و مکان, ۵ بخواب رفتن با آرامش و تخیلات مطبوع, ۶ سستی اراده و ضعف حرکات فعاله و ۷ کاهش امیال جنسی.
اثرات دلپذیر و آرامش بخش مواد مخدر بسته به مصرف دارو و تحمل شخص بمدت چهار تا شش ساعت ادامه می یابد و پس از آن مرحله خماری فرا می رسد که بصورت خمیازه و آبریزش از بینی, بیقراری, بی اشتهائی, افسردگی, تهوع و استفراغ می باشد.
بعد از کشیدن به اصطلاح چند "بست" تریاک, توجه فرد بر روی خودش متمرکز شده و گرایش شدیدی به آرامش پیدا می کند. درحقیقت اعصابش آرام و اراده اش سست شده و در تفکر و خیال فرو می رود و از معاشرت با دیگران تا حدودی پرهیز می کند و از وزن و زمان و فضا آزاد می شود. و دگرگونی در جهت یابی زمانی فضائی در وی ایجاد می شود. مصرف تریاک سبب می شود تا گذشته وآینده فرد با هم مخلوط شده و مجموعه "حال" را برایش ایجاد نماید و از زمان آزاد گردد.
شخص معتاد به تریاک در خیال واهی خود پس از استعمال تریاک احساس می کند که دارای روشن بینی زیاد و قدرت فهم و قضاوت هوشیارانه و بینش و ادراک اصیل از دنیای اطرافش می باشد و از این که بدون هیچ سعی و کوششی دارای این حالت در تفکر و تصور گردیده ابتدا تعجب می کند. ولی رفته رفته در حالت کیف فرورفته و احساس خوشی و خوشبختی به وی دست می دهد و درنتیجه نسبت به محیط اطراف خود بیگانه و بی تفاوت می گردد.
با توجه به مطالب ذکرشده, فرد معتاد به تریاک به سهولت می تواند, ساعات شبانه روز را با بی خوابی و رویاهای رضایتبخش ادامه دهد. و بتدریج در وی وابستگی و بندگی ایجاد شود و در فواصل بست یا پیپ ها این فرد انرژی خود را از دست داده و اندوهگین و بی حوصله می شود و حالت یکنواختی در صدا و کندی در حرکاتش نمایان می شود.
لاغری و ضعف عمومی در معتادان به تریاک رفته رفته شدیدتر می شود و ضایعات فیزیکی و روانی و اجتماعی فرد بتدریج زیادتر شده و موجب زوال و نابودی فرد می شود. یعنی با گذشت زمان تحمل فرد به مقدار مصرف تریاک بیشتر می شود و فواصل آن نیز کمتر شده و گروهی نیز در پایان به هروئین روی می آورند. از نظر اجتماعی, اگرچه معتادان سنتی به تریاک در هر نقطه کشور همچنان به فعالیت خود اجباراً ادامه می دهند ولی از هم پاشیدگی خانواده در اغلب موارد نتیجه اولیه این نوع اعتیاد محسوب می شود. مصرف مزمن داروهای مخدر توسط مادر در حین حاملگی که شامل تریاک و مشتقات آن و آمفتامین ها و باربیتوراتها می باشند برای جنین مضر است و سبب دیسترس داخل رحمی و کم وزنی نوزاد و گاهاً مرگ جنین و نوزاد می شود و در مواردی که مادر حامله معتاد تمایل و سعی در ترک اعتیاد را دارد بایستی سقط زودرس را انجام داد.
سابقه استفاده از تریاک توسط انسان به گذشته‌های بسیار دور بر می‌گردد ، آن قدر دور که می‌توان گفت از زمانی که انسان با طبابت و مقابله با بیماری‌ها آشنا شد با تریاک نیز به عنوان یک ماده دارویی آشنا شده است. به عنوان مثال در مصر باستان در حدود 4 هزار سال قبل از میلاد استفاده از تریاک توسط طبیبان آن زمان مرسوم بوده است. در دیگر تمدن‌های باستانی نیز آن گونه که تاریخ حکایت می‌کند رد پای تریاک را می‌توان مشاهده نمود. اگر قدری به جلو بیاییم و تاریخ قرون اخیر و نزدیک را بررسی کنیم می‌بینیم تریاک از حد و اندازه‌های یک ماده گیاهی با استفاده‌های دارویی و سطحی ، پای خود را فراتر گذاشته و به عنوان کالایی که بسیار مورد توجه بوده است ، پا به میدان می‌گذارد تا جایی که به خاطر آن مسائلی چون لشکرکشی‌ها ، جنگ‌ها ، فتح سرزمین‌ها و غیره نیز مطرح می‌شود. از مهمترین این رویدادها می‌توان به تولید تریاک در هندوستان توسط کمپانی هند شرقی و صدور آن به کشور چین که در قرن نوزدهم باعث بروز چندین جنگ میان دو کشور چین و انگلستان گردید ، اشاره کرد.
در آن زمان مصرف تریاک در بین چینی‌ها به شدت شیوع پیدا کرده بود و فروش تریاک توسط کمپانی هند شرقی در چین مهمترین و کلان‌ترین درآمد این کمپانی محسوب می‌شد. امپراطوری چین نیز که متوجه تخریب تریاک در بین آحاد مردم خود شده بود هرزمان که اقدام به مقابله یا ممنوعیت ورود تریاک می کرد ، با جنگی سخت روبرو می‌شد و معمولاٌ در این جنگ‌ها شکست می‌خورد. جالب است بدانید که جزیره تایوان را کشور چین به عنوان غرامت یکی از همین جنگ ها به طرف مقابل خود واگذار کرد که در سال 2000 میلادی مجدداٌ به چین واگذار گردید. تریاک توسط هندی‌ها و چینی‌ها به بسیاری از کشورهای اروپا ، آمریکا و همین طور کشور خودمان رسوخ کرد. تاریخچه مصرف تریاک در کشور ما از زمانی که به عنوان یک پدیده قابل بررسی است ، به حدود 200 سال قبل برمی‌گردد. زمانی که مردم برای مقابله با بیماری‌هایی مانند وبا ، تریاک مصرف می کردند و پس از مدتی دچار مصرف دائمی آن شده و به ْآن اعتیاد پیدا می‌کردند.بررسی سیر تاریخی مصرف این ماده در کشورمان تا به امروز مطلبی نیست که بتوانیم در این نوشتار به آن به پردازیم اما آن چه که برای ما مهم و قابل بررسی است جایگاه تریاک به عنوان یک ماده گیاهی و دارویی و شناخت عوارض و خواص مثبت و منفی آن است.
آنچه امروزه در ذهن بسیاری از مردم از عوام گرفته تا خواص نسبت به شناخت تریاک وجود دارد ، چیزی جز نگاهی منفی ناشی از نگریستن به عوارض سوء مصرف این ماده نیست. از این دیدگاه تریاک یک ماده مخدر است که مصرف آن باعث تخریب وجود انسان ، اعتیاد ، بیماری ، بدبختی و بیچارگی است. از این دیدگاه تریاک یک سم است ( در زمانهای قدیم کسانی که قصد خودکشی داشتند با خوردن تریاک اقدام به این کار می‌کردند) از این دیدگاه تریاک یک ماده کشنده است که استفاده ای جز سوء مصرف ندارد. ماده‌ای است که بایستی به شدت از آن دوری کرد و نسبت به آن تنفر داشت . ماده‌ای است که باید نیست و نابود شود و اثری از آن نباشد .
تمامی این دیدگاه‌ها ناشی از نگریستن فقط به یک روی سکه است. رویی از سکه تریاک که فقط نشان دهنده عوارض ناشی از سوء مصرف این ماده به دلیل عدم آگاهی ، جهل ، نادانی و عدم شناخت انسان و عدم درک او از استفاده صحیح می باشد. شکی نیست که این دیدگاه‌ها واقعی است و مصائب ذکر شده در سوء مصرف این ماده وجود دارند و غیر قابل انکار.
حال اگر روی دیگر سکه را بررسی کنیم می‌بینیم تریاک یکی از شاه‌کارهای خلقت خداوند در بخش گیاهان دارویی است. تریاک ماده ای است که امروزه در علم پزشکی و داروسازی جایگاهی بسیار مهم و ارزشمند دارد.
مرفین اولین و مهمترین ترکیب تریاک است که در بین تریاک های مختلف مقدار آن از 3 تا 23% متغیر است.مرفین در پزشکی امروز که اغلب داروهای مسکن ، ضد درد ، بیهوش کننده و غیره از آن تهیه می شود به قدری مهم و حیاتی است که تصور نبود آن غیر ممکن است.